Er is met enige regelmaat één en ander geschreven over risicomanagement en specifiek het werken met een weerstandsratio en alles wat daar bij komt kijken.
Sinds ik werkzaam ben in gemeenteland verbaas ik me over het gebruik van deze ratio.
Raadsleden worden niet geholpen met deze ratio om het goede debat te voeren. Dat debat zou moeten gaan over de doelen, of topdoelen in plaats van over de risico’s of top-risico’s.
De weerstandsratio wordt twee keer per jaar opgesteld, bij de begroting en de jaarrekening. De lijstjes met financiële risico’s worden bijgesteld op basis van de lijsten van de vorige keer. De bedragen en de kansen worden ingeschat op basis van een gesprek van soms vijf minuten. Soms vervalt er een risico en soms komt er iets bij. Het is een proces wat geheel los staat van de doelen die men wil realiseren. Het gaat enkel om mogelijke financiële risico’s. Het geheel is geen wetenschap, maar zo wordt het soms wel gebruikt.
De organisatie wordt hier elke keer mee lastig gevallen. Voor de risicomanager of de schrijver van de paragraaf ‘Weerstandsvermogen en risicobeheer’ is het in veel gevallen een suf proces en het voelt als trekken aan een dood paard. We doen het omdat we denken dat het moet. Maar niemand wordt hier echt door geholpen. We zijn dan wel compliant en voldoen aan het BBV denken we, maar de vraag is wat de toegevoegde waarde is. Er zijn nagenoeg nog geen betere besluiten genomen op basis van deze manier van risicobeheersing.
Aan de andere kant constateren meerdere gemeenten ook dat de risico’s die we dan inventariseren, kwantificeren en kwalificeren zich nagenoeg niet voordoen. En dat de financiële risico’s die zich wel voordoen veelal niet in de analyse zijn opgenomen. Ook is het zo dat deze werkelijke risico’s in de meeste gevallen opgevangen worden in het jaar dat het zich voordoet.
Onlangs organiseerden we vanuit Finolia een Paragrafen-dag. Tijdens die dag stonden we ook stil bij de weerstandsratio en benoemden we dat die ratio niet echt verplicht is vanuit het BBV.
Lees de tekst er nog gerust op na. In artikel 11 van het BBV staat wel in het eerste lid hoe het weerstandsvermogen gezien wordt. En daar gaat het over de weerstandsratio.
Echter het tweede lid van artikel 11 beschrijft wat je moet opnemen in de paragraaf. En gek genoeg staat daar niets over het weerstandsvermogen of de -ratio.
Maar waarom doen we dat dan wel al jaren?
Het lijkt erop dat dit erin geslopen is en dat we het doen omdat we het altijd zo doen.
De gemeente Etten-Leur heeft besloten te stoppen met het opnemen van die weerstandsratio. En ook heeft ze besloten om risicomanagement te verbinden aan de realisatie van maatschappelijke doelen. Een voorbeeld van hoe het anders kan! Het gehele proces om tot een subjectief getal te komen is daarmee gestopt. De gemeente Etten-Leur zet nu vooral in om de goede gesprekken te voeren, en risico’s te verbinden aan de maatschappelijke doelen die men wil realiseren.
Natuurlijk is het verstandig om een financiële risicobuffer aan te houden. Dat doe je thuis ook. De gemeente Etten-Leur heeft daartoe een eenvoudige berekening vastgesteld: ze nemen € 175 per inwoner en 6,5% van de totale lasten. Het gemiddelde van die twee houden ze aan als buffer om financiële risico’s op te vangen. Slim, want zo beweegt je buffer mee met zowel de inwonersaantallen als met je totale lasten.
Een voorbeeld die tijdens onze Paragrafen-dag naar voren kwam.
Wat mij betreft een voorbeeld die kan helpen om ook bij andere gemeenten te veranderen en het een stuk eenvoudiger te maken! Ook in je paragraaf vervalt dan de technische uitleg van de ratio. Iets wat voor de meeste raadsleden veelal toch al een brug te ver is.
Vanuit doelrealisatie bespreek je de verschillende kansen en bedreigingen die je doel beïnvloeden en hoe daar mee om te gaan. De maatregelen die je treft leg je vast zonder daar direct een financieel bedrag en een kans voor vast te moeten leggen. Hou het vooral eenvoudig. In tekst kan je ook goed uitleggen welke risico’s je bewust neemt om het doel te realiseren.
Hilko de Boer is co-auteur van onderstaand artikel over dit onderwerp in TPC:
Verplichte_weerstandsratio_schept_schijnwerkelijkheid_1719091880